Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), nörogelişimsel bir bozukluktur. Genellikle çocukluk çağında başlar ve yetişkinliğe kadar devam edebilir. DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterizedir. Bu belirtiler, kişinin günlük yaşamını, okul başarısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. DEHB'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, beyin yapısı ve işlevi, çevresel etkenler ve nörokimyasal dengesizlikler gibi çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri ve Semptomları

DEHB'nin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve yaşa göre değişebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:

• Dikkat Eksikliği: Dikkati sürdürmede zorluk, kolayca dikkatin dağılması, unutkanlık, dağınıklık, görevleri tamamlamakta zorlanma.
• Hiperaktivite: Aşırı hareketlilik, yerinde duramama, sürekli kıpır kıpır olma, sessizce oynamakta zorlanma.
• Dürtüsellik: Sırasını beklemekte zorlanma, düşünmeden hareket etme, söz kesme, başkalarının konuşmalarına müdahale etme.

Çocuklarda belirtiler genellikle daha belirgin olabilirken, yetişkinlerde dikkat eksikliği ve organizasyon sorunları daha ön planda olabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nasıl Ortaya Çıkar?

DEHB'nin oluşumunda rol oynayan faktörler karmaşıktır ve tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, araştırmalar aşağıdaki risk faktörlerinin DEHB riskini artırabileceğini göstermektedir:

• Genetik Yatkınlık: Ailede DEHB öyküsü olan bireylerde DEHB riski daha yüksektir.
• Beyin Yapısı ve İşlevi: Beynin dikkat, dürtü kontrolü ve hareketle ilgili bölgelerindeki farklılıklar DEHB ile ilişkilendirilmiştir.
• Doğum Komplikasyonları: Erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve doğum sırasında oksijen eksikliği gibi durumlar DEHB riskini artırabilir.
• Çevresel Faktörler: Hamilelik sırasında alkol veya sigara kullanımı, kurşun gibi toksinlere maruz kalma DEHB riskini artırabilir.

DEHB'nin tek bir nedeni olmadığı ve bu faktörlerin bir araya gelerek hastalığın ortaya çıkmasına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tedavi Yöntemleri

DEHB'nin tedavisi genellikle belirtileri azaltmaya ve kişinin günlük yaşamını iyileştirmeye odaklanır. Tedavi genellikle ilaç tedavisi, davranış terapisi veya bu ikisinin kombinasyonunu içerir.

Medikal Tedavi

DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle uyarıcılar (metilfenidat, amfetamin) ve uyarıcı olmayan ilaçlardır (atomoksetin, guanfasin). Bu ilaçlar, beyindeki nörotransmitterlerin (dopamin, norepinefrin) düzeylerini etkileyerek dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktiviteyi düzenlemeye yardımcı olur. İlaç tedavisi, bir doktor tarafından dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve düzenli olarak takip edilmelidir.

Davranış Terapisi

Davranış terapisi, DEHB'li bireylere ve ailelerine, DEHB belirtileriyle başa çıkma stratejileri öğretir. Bu terapiler, organizasyon becerilerini geliştirme, zaman yönetimi, problem çözme ve sosyal becerileri geliştirme gibi konulara odaklanır. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), ebeveyn eğitimi ve sosyal beceri eğitimi gibi farklı davranış terapisi türleri DEHB tedavisinde kullanılabilir.

Tedavi planı, bireyin yaşına, belirtilerinin şiddetine ve diğer sağlık sorunlarına göre kişiselleştirilmelidir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nasıl Önlenir?

DEHB'yi tamamen önlemek mümkün olmasa da, bazı önlemler alarak risk faktörlerini azaltmak ve belirtileri hafifletmek mümkündür:

• Hamilelikte Sağlıklı Yaşam Tarzı: Hamilelik sırasında alkol ve sigara kullanımından kaçınmak, sağlıklı beslenmek ve düzenli doktor kontrolüne gitmek önemlidir.
• Çocuklukta Sağlıklı Beslenme: Çocukların yeterli ve dengeli beslenmesi, özellikle demir ve omega-3 yağ asitleri açısından zengin besinler tüketmesi önemlidir.
• Toksinlerden Kaçınma: Çocukları kurşun gibi toksinlere maruz kalmaktan korumak önemlidir.
• Erken Tanı ve Tedavi: DEHB belirtileri gösteren çocukların erken tanı alması ve tedaviye başlaması, uzun vadeli sonuçları iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Ayrıca, DEHB'li bireylerin destekleyici bir ortamda yaşaması, düzenli egzersiz yapması, yeterli uyuması ve stres yönetimi tekniklerini öğrenmesi belirtileri kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir.