Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?

Diyabet (Şeker Hastalığı), vücudun kan şekerini (glikoz) düzenleme yeteneğinin bozulduğu kronik bir metabolizma hastalığıdır. Glikoz, vücudun temel enerji kaynağıdır ve yediğimiz besinlerden elde edilir. Pankreas tarafından üretilen insülin hormonu, glikozun hücrelere girmesini sağlayarak kan şekerini düşürür. Diyabette ise, pankreas yeterli insülin üretemez (Tip 1 diyabet), vücut insüline direnç geliştirir (Tip 2 diyabet) veya her ikisi birden görülebilir. Bu durum, kanda aşırı miktarda glikoz birikmesine (hiperglisemi) yol açar ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Diyabetin temel nedenleri arasında genetik yatkınlık, obezite, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam tarzı ve bazı otoimmün hastalıklar yer alır. Oluşum mekanizması, insülin salgılanmasındaki yetersizlik veya insülinin etkisiz hale gelmesi şeklinde özetlenebilir. Bu durum, glikozun hücrelere girememesine ve kanda birikmesine neden olur.

Diyabet (Şeker Hastalığı) Belirtileri ve Semptomları

Diyabetin belirtileri, kan şekeri seviyesinin yüksekliğine ve hastalığın tipine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde belirtiler hafif olabilir veya hiç görülmeyebilir. Ancak, erken teşhis ve tedavi, komplikasyonları önlemek için önemlidir.

• Sık İdrara Çıkma (Poliüri): Özellikle geceleri sık idrara çıkma ihtiyacı
• Aşırı Susama (Polidipsi): Sürekli susuzluk hissi
• Açıklanamayan Kilo Kaybı: Normal beslenmeye rağmen kilo kaybı
• Aşırı Yorgunluk (Halsizlik): Sürekli yorgun ve bitkin hissetme
• Bulanık Görme: Gözlerde net görememe
• Geç İyileşen Yaralar: Kesik ve yaraların normalden daha uzun sürede iyileşmesi
• Sık Enfeksiyonlar: Özellikle cilt, idrar yolu ve vajinal enfeksiyonlara yatkınlık
• Ciltte Kuruluk ve Kaşıntı: Ciltte kuruluk ve kaşıntı hissi

İleri Dönem Belirtileri: Uzun süreli kontrolsüz diyabet, sinir hasarı (nöropati), böbrek hasarı (nefropati), göz hasarı (retinopati), kalp hastalıkları ve ayak sorunları gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Diyabet (Şeker Hastalığı) Nasıl Ortaya Çıkar?

Diyabetin oluşum süreci, tipine göre farklılık gösterir:

• Tip 1 Diyabet: Otoimmün bir reaksiyon sonucu pankreasın insülin üreten beta hücreleri tahrip olur. Bu durum, vücudun insülin üretememesine ve kan şekerinin yükselmesine neden olur. Genellikle çocukluk veya gençlik döneminde başlar.
• Tip 2 Diyabet: Vücut hücreleri insüline direnç geliştirir ve pankreas yeterli insülin üretemez. Bu durum, kan şekerinin yükselmesine neden olur. Genellikle yetişkinlerde görülür ve obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve genetik yatkınlık gibi faktörlerle ilişkilidir.
• Gestasyonel Diyabet (Hamilelik Diyabeti): Hamilelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra düzelen bir diyabet türüdür. Hamilelik hormonları insüline direnci artırabilir ve pankreas yeterli insülin üretemeyebilir.

Başlıca Risk Faktörleri:

• Aile Öyküsü: Ailede diyabet öyküsü olması riski artırır.
• Obezite: Özellikle karın bölgesindeki yağlanma insülin direncini artırır.
• Hareketsiz Yaşam Tarzı: Fiziksel aktivite eksikliği insülin duyarlılığını azaltır.
• İleri Yaş: Yaş ilerledikçe diyabet riski artar.
• Polikistik Over Sendromu (PKOS): PKOS olan kadınlarda insülin direnci sık görülür.
• Yüksek Tansiyon ve Kolesterol: Yüksek tansiyon ve kolesterol seviyeleri diyabet riskini artırır.
• Irk: Bazı ırklarda (Afro-Amerikalılar, Hispanikler, Asyalılar, Pasifik Adalılar) diyabet riski daha yüksektir.

Diyabet (Şeker Hastalığı) Tedavi Yöntemleri

Diyabetin tedavisi, kan şekeri seviyesini kontrol altında tutmayı ve komplikasyonları önlemeyi amaçlar. Tedavi planı, diyabetin tipine, kişinin yaşına, genel sağlık durumuna ve yaşam tarzına göre kişiselleştirilir.

Medikal Tedavi

İlaçlar:

• İnsülin: Tip 1 diyabetli kişilerde ve bazı Tip 2 diyabetli kişilerde kullanılır. İnsülin, enjeksiyon veya insülin pompası aracılığıyla verilir.
• Oral Diyabet İlaçları: Tip 2 diyabetli kişilerde kullanılır. Bu ilaçlar, insülin direncini azaltır, insülin salgılanmasını artırır veya glikozun emilimini yavaşlatır.

Kan Şekeri Takibi: Kan şekeri seviyelerini düzenli olarak takip etmek, tedavi planının etkinliğini değerlendirmek ve gerektiğinde ayarlamalar yapmak için önemlidir. Kan şekeri takibi, kan şekeri ölçüm cihazı veya sürekli glikoz monitörü (CGM) ile yapılabilir.

Beslenme ve Egzersiz:

Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, diyabet tedavisinin temel taşlarıdır. Bir diyetisyen eşliğinde kişiye özel bir beslenme planı oluşturulmalı ve düzenli fiziksel aktivite (örneğin, yürüyüş, koşu, yüzme) yapılmalıdır.

Cerrahi Tedavi: Obezite ile ilişkili Tip 2 diyabetli kişilerde, bariatrik cerrahi (mide küçültme ameliyatı) kan şekeri kontrolünü iyileştirebilir ve diyabeti remisyona sokabilir.

Doğal Tedavi Seçenekleri

Bazı bitkisel takviyeler ve besinler kan şekeri kontrolüne yardımcı olabilir. Ancak, bu takviyelerin kullanımı doktor kontrolünde olmalı ve mevcut tedavi planının yerine geçmemelidir. Örneğin, tarçın, elma sirkesi ve bazı bitki çayları kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir.

Diyabet (Şeker Hastalığı) Nasıl Önlenir?

Diyabeti önlemek veya geciktirmek için alınabilecek bazı önlemler ve yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır:

• Sağlıklı Kilo: Fazla kilolardan kurtulmak ve ideal kiloyu korumak, insülin direncini azaltır ve diyabet riskini düşürür.
• Sağlıklı Beslenme: İşlenmiş gıdalar, şekerli içecekler ve doymuş yağlardan kaçınmak, lifli gıdalar, meyve, sebze ve tam tahılları tercih etmek önemlidir.
• Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta şiddetli veya 75 dakika yüksek şiddetli egzersiz yapmak, insülin duyarlılığını artırır ve diyabet riskini azaltır.
• Aile Öyküsü Varsa Düzenli Kontroller: Ailede diyabet öyküsü olan kişilerin düzenli olarak kan şekeri seviyelerini kontrol ettirmesi ve risk faktörlerini azaltmaya yönelik önlemler alması önemlidir.
• Sigara İçmemek: Sigara içmek, diyabet riskini artırır ve diyabetli kişilerde komplikasyon riskini yükseltir.
• Uyku Düzeni: Yeterli ve düzenli uyku, insülin duyarlılığını artırır ve diyabet riskini azaltır.
• Stres Yönetimi: Stres, kan şekeri seviyelerini yükseltebilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri kullanılabilir.