Zona (Gece Yanığı) Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Zona (Gece Yanığı) Nedir?

Zona (Gece Yanığı), varicella-zoster virüsünün (VZV) neden olduğu, sinirleri ve cildi etkileyen ağrılı bir enfeksiyondur. Suçiçeği geçiren kişilerde, virüs sinir hücrelerinde uykuya yatar ve yıllar sonra zona olarak yeniden aktifleşebilir. Zona, genellikle vücudun tek bir tarafında, belirli bir dermatom boyunca yerleşen ağrılı bir döküntü ile karakterizedir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması, yaşlılık ve stres gibi faktörler virüsün yeniden aktifleşmesine neden olabilir.

Zona (Gece Yanığı) Belirtileri ve Semptomları

Zona belirtileri kişiden kişiye değişebilir ancak genellikle aşağıdaki gibidir:

• Erken Dönem Belirtileri:

  Döküntüden önce ağrı, kaşıntı, yanma veya karıncalanma hissi (genellikle vücudun tek tarafında).

  Halsizlik, ateş, baş ağrısı gibi grip benzeri semptomlar.

• İleri Dönem Belirtileri:

  Kırmızı kabarcıklar şeklinde döküntü (genellikle tek taraflı ve belirli bir sinir yolu üzerinde).

  Kabarcıkların patlaması ve kabuklanması.

  Şiddetli ağrı (nevralji), döküntü geçtikten sonra bile devam edebilir (postherpetik nevralji).

  Göz çevresinde zona (oftalmik herpes zoster) görme sorunlarına yol açabilir.

Zona (Gece Yanığı) Nasıl Ortaya Çıkar?

Zona, suçiçeği virüsünün (VZV) yeniden aktifleşmesi sonucu oluşur. Suçiçeği geçirdikten sonra virüs sinir ganglionlarında uykuya yatar. Bağışıklık sisteminin zayıflaması, yaşlılık, stres, bazı ilaçlar (immünosupresanlar) veya hastalıklar (HIV/AIDS, kanser) gibi faktörler virüsün yeniden aktifleşmesine neden olabilir. Başlıca risk faktörleri şunlardır:

• Yaş: Yaşlılık bağışıklık sistemini zayıflatarak zona riskini artırır.
• Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: HIV/AIDS, kanser, organ nakli gibi durumlar veya immünosupresan ilaç kullanımı.
• Stres: Yoğun stres bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.
• Suçiçeği Geçirmek: Suçiçeği geçirmemiş kişilerde zona gelişmez. Ancak aşılanmamış kişiler suçiçeği geçirebilir ve gelecekte zona riski taşıyabilir.

Zona (Gece Yanığı) Tedavi Yöntemleri

Zona tedavisinin amacı, ağrıyı azaltmak, döküntünün iyileşmesini hızlandırmak ve komplikasyonları önlemektir.

Medikal Tedavi

Antiviral İlaçlar: Asiklovir, valasiklovir veya famsiklovir gibi antiviral ilaçlar, virüsün çoğalmasını engelleyerek döküntünün iyileşmesini hızlandırır ve ağrıyı azaltır. Tedaviye döküntü başladıktan sonra mümkün olan en kısa sürede (tercihen ilk 72 saat içinde) başlanmalıdır.

Ağrı Kesiciler: Parasetamol, ibuprofen veya naproksen gibi reçetesiz ağrı kesiciler hafif ağrıyı gidermeye yardımcı olabilir. Şiddetli ağrı için opioid ağrı kesiciler reçete edilebilir.

Kortikosteroidler: Prednizon gibi kortikosteroidler iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir, ancak antiviral ilaçlarla birlikte kullanılması önerilir.

Topikal Tedaviler: Kaşıntıyı ve rahatsızlığı azaltmak için kalamin losyonu veya lidokain içeren kremler kullanılabilir.

Diğer Tedaviler

Sinir Blokları: Şiddetli ve geçmeyen ağrı durumlarında sinir blokları uygulanabilir.

Fizik Tedavi: Postherpetik nevralji (PHN) durumunda fizik tedavi ağrıyı azaltmaya ve fonksiyonları iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Zona (Gece Yanığı) Nasıl Önlenir?

Zona'dan korunmanın en etkili yolu aşı olmaktır. İki tür zona aşısı mevcuttur:

• Shingrix: Rekombinant bir aşıdır ve canlı virüs içermez. Suçiçeği geçirmiş veya daha önce zona aşısı olmuş kişilere de uygulanabilir. %90'ın üzerinde koruma sağlar ve iki doz halinde uygulanır.
• Zostavax: Zayıflatılmış canlı virüs içeren bir aşıdır. Shingrix kadar etkili değildir ve bazı kişiler için uygun olmayabilir. Artık ABD'de kullanılmamaktadır.

Aşıya ek olarak, aşağıdaki önlemler de zona riskini azaltmaya yardımcı olabilir:

• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve yeterli uyku bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.
• Stresi Yönetmek: Stres bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri uygulanabilir.
• Risk Faktörlerinden Kaçınmak: Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklardan ve ilaçlardan kaçınmak önemlidir.