Hipertansiyon Nedir?
Hipertansiyon (yüksek tansiyon), kan basıncının normalden yüksek olması durumudur. Kan basıncı, kanın damar duvarlarına uyguladığı kuvvettir ve sistolik (kalp kasılırken) ve diyastolik (kalp gevşerken) olmak üzere iki değerle ölçülür. Hipertansiyon genellikle 140/90 mmHg veya üzerindeki değerler olarak tanımlanır. Hipertansiyonun nedenleri arasında genetik yatkınlık, sağlıksız beslenme (yüksek tuz tüketimi), obezite, hareketsiz yaşam tarzı, stres, sigara kullanımı ve aşırı alkol tüketimi yer alır. Oluşum mekanizması, kan damarlarının daralması (vazokonstriksiyon), kan hacminin artması veya her ikisinin kombinasyonu ile ilgilidir.
Hipertansiyon Belirtileri ve Semptomları
Hipertansiyon genellikle belirti vermez ve bu nedenle 'sessiz katil' olarak adlandırılır. Ancak, bazı durumlarda aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Baş ağrısı (özellikle sabahları)
- Baş dönmesi
- Burun kanaması
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Görmede bulanıklık
İleri dönemlerde hipertansiyon, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, inme ve göz hasarı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hipertansiyon Nasıl Ortaya Çıkar? (Risk Faktörleri)
Hipertansiyonun oluşumunda çeşitli faktörler rol oynar. Temel olarak, kan basıncını düzenleyen mekanizmalardaki dengesizlikler sonucu ortaya çıkar. Bu dengesizlikler şunları içerebilir:
- Sinir sistemi aktivasyonu: Stres veya diğer nedenlerle sinir sistemi aşırı aktif hale gelirse, kan damarları daralır ve kalp atış hızı artar.
- Hormonal dengesizlikler: Bazı hormonlar (örneğin, anjiyotensin II, aldosteron) kan basıncını yükseltebilir.
- Böbrek fonksiyon bozuklukları: Böbrekler, kan hacmini ve elektrolit dengesini düzenleyerek kan basıncını kontrol etmede önemli bir rol oynar. Böbrek hastalıkları bu dengeyi bozabilir.
- Damar sertliği (ateroskleroz): Damar duvarlarında plak birikimi damarları sertleştirir ve daraltır, bu da kan basıncını artırır.
Başlıca risk faktörleri şunlardır:
- Yaş: Yaş ilerledikçe hipertansiyon riski artar.
- Aile öyküsü: Ailede hipertansiyon öyküsü olanların riski daha yüksektir.
- Irk: Afrikalı Amerikalılar'da hipertansiyon daha sık görülür.
- Obezite: Fazla kilolu veya obez olmak hipertansiyon riskini artırır.
- Tuz tüketimi: Yüksek tuz tüketimi kan basıncını yükseltebilir.
- Alkol tüketimi: Aşırı alkol tüketimi hipertansiyon riskini artırır.
- Sigara kullanımı: Sigara içmek kan damarlarına zarar verir ve kan basıncını yükseltir.
- Hareketsiz yaşam tarzı: Düzenli egzersiz yapmamak hipertansiyon riskini artırır.
- Stres: Kronik stres hipertansiyon riskini artırabilir.
Hipertansiyon Tedavi Yöntemleri
Hipertansiyon tedavisi, kan basıncını normal seviyelere düşürmeyi ve kalp, böbrek ve diğer organlardaki hasarı önlemeyi amaçlar. Tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisini içerir.
Medikal Tedavi
Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:
- Diüretikler (idrar söktürücüler): Vücuttan fazla suyu ve tuzu atarak kan hacmini azaltırlar.
- Beta blokerler: Kalp atış hızını ve kan basıncını düşürürler.
- ACE inhibitörleri (Anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri): Anjiyotensin II üretimini engelleyerek kan damarlarını genişletirler.
- ARB'ler (Anjiyotensin reseptör blokerleri): Anjiyotensin II'nin etkisini bloke ederek kan damarlarını genişletirler.
- Kalsiyum kanal blokerleri: Kan damarlarının kasılmasını engelleyerek kan basıncını düşürürler.
- Alfa blokerler: Kan damarlarını genişletirler.
- Santral etkili antihipertansifler: Beyindeki kan basıncını düzenleyen merkezleri etkileyerek kan basıncını düşürürler.
Hangi ilacın veya ilaç kombinasyonunun kullanılacağı, hastanın yaşına, sağlık durumuna, diğer hastalıklarına ve ilaçlara verdiği yanıta bağlı olarak belirlenir.
Hipertansiyon Nasıl Önlenir? (Korunma Yolları)
Hipertansiyonu önlemek veya kontrol altına almak için aşağıdaki koruyucu önlemler ve yaşam tarzı önerileri önemlidir:
- Sağlıklı beslenme: Düşük tuzlu, doymuş yağ oranı düşük ve meyve, sebze ve lif açısından zengin bir diyet uygulayın.
- Düzenli egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta egzersiz yapın.
- Kilo kontrolü: Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
- Tuz tüketimini azaltın: Günlük tuz tüketimini 5 gramın (yaklaşık bir çay kaşığı) altında tutun.
- Alkol tüketimini sınırlayın: Erkekler için günde en fazla iki, kadınlar için en fazla bir alkollü içki tüketin.
- Sigara içmeyin: Sigarayı bırakın veya hiç başlamayın.
- Stresi yönetin: Yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri ile stresi azaltın.
- Düzenli doktor kontrolü: Kan basıncınızı düzenli olarak kontrol ettirin ve doktorunuzun önerilerine uyun.