Tip 2 Diyabet Nedir?
Tip 2 Diyabet, vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu ortaya çıkan kronik bir metabolizma hastalığıdır. İnsülin, pankreas tarafından üretilen ve glikozun (şeker) hücrelere enerji olarak girmesini sağlayan bir hormondur. Tip 2 diyabette, vücut ya yeterli insülin üretmez ya da hücreler insüline karşı direnç geliştirir (insülin direnci). Bu durum, kanda yüksek şeker seviyelerine (hiperglisemi) yol açar. Genetik yatkınlık, obezite, hareketsiz yaşam tarzı ve sağlıksız beslenme gibi faktörler Tip 2 diyabetin gelişiminde rol oynar.
Tip 2 Diyabet Belirtileri ve Semptomları
Tip 2 diyabetin belirtileri genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve başlangıçta fark edilmeyebilir. Bazı insanlar yıllarca belirti göstermeyebilirler. En yaygın belirtiler şunlardır:
Sık idrara çıkma (özellikle geceleri): Yüksek kan şekeri seviyeleri böbreklerin daha fazla çalışmasına neden olur.
Aşırı susama: Vücut, idrarla kaybettiği sıvıyı yerine koymaya çalışır.
Açıklanamayan kilo kaybı: Vücut glikozu enerji olarak kullanamadığı için yağ ve kas yakmaya başlar.
Aşırı açlık: Hücreler yeterli glikoz alamadığı için sürekli açlık hissi oluşur.
Bulanık görme: Yüksek kan şekeri göz merceğine zarar verebilir.
Yorgunluk ve halsizlik: Hücreler enerji üretemediği için yorgunluk hissi oluşur.
Yavaş iyileşen yaralar veya sık enfeksiyonlar: Yüksek kan şekeri bağışıklık sistemini zayıflatır.
Ciltte kararma (akantozis nigrikans): Özellikle boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde ciltte koyulaşma görülebilir.
İleri dönemlerde, kontrolsüz Tip 2 diyabet ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
Kalp hastalığı ve inme
Böbrek hasarı (diyabetik nefropati)
Sinir hasarı (diyabetik nöropati)
Göz hasarı (diyabetik retinopati)
Ayak sorunları (diyabetik ayak)
Tip 2 Diyabet Nasıl Ortaya Çıkar? (Risk Faktörleri)
Tip 2 diyabetin oluşumunda temel olarak iki ana sorun vardır:
İnsülin direnci: Hücreler insüline karşı duyarsız hale gelir ve glikozu kandan alamazlar. Bu durum, pankreasın daha fazla insülin üretmesine neden olur.
Yetersiz insülin üretimi: Zamanla pankreas, artan talebi karşılayamaz ve yeterli insülin üretemez. Bu da kan şekeri seviyelerinin yükselmesine yol açar.
Başlıca risk faktörleri şunlardır:
Obezite veya aşırı kilolu olmak: Özellikle karın bölgesinde yağlanma insülin direncini artırır.
Hareketsiz yaşam tarzı: Fiziksel aktivite insülin duyarlılığını artırır.
Ailede diyabet öyküsü: Genetik yatkınlık diyabet riskini artırır.
İleri yaş: Yaşlandıkça insülin duyarlılığı azalır.
Polikistik over sendromu (PKOS): PKOS insülin direnci ile ilişkilidir.
Gestasyonel diyabet (hamilelik diyabeti) öyküsü: Hamilelikte diyabet geçiren kadınların Tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.
Yüksek tansiyon
Yüksek trigliserit ve düşük HDL (iyi) kolesterol seviyeleri
Belirli etnik gruplar: Afrikalı Amerikalılar, Hispanikler, Kızılderililer, Asyalı Amerikalılar ve Pasifik Adalılar daha yüksek risk altındadır.
Tip 2 Diyabet Tedavi Yöntemleri
Tip 2 diyabet tedavisinin temel amacı, kan şekeri seviyelerini normal sınırlar içinde tutmak ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve bazı durumlarda cerrahi yöntemleri içerir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Sağlıklı beslenme: Düşük glisemik indeksli karbonhidratlar, lifli gıdalar, sağlıklı yağlar ve yeterli protein içeren bir beslenme planı izlemek önemlidir. Şekerli içeceklerden ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak gerekir.
Düzenli egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz (yürüyüş, koşu, yüzme vb.) yapmak insülin duyarlılığını artırır ve kilo kontrolüne yardımcı olur.
Kilo vermek: Fazla kilolardan kurtulmak insülin direncini azaltır ve kan şekeri kontrolünü iyileştirir.
Stres yönetimi: Stres kan şekeri seviyelerini yükseltebilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri kullanılabilir.
Medikal Tedavi
Yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmadığı durumlarda ilaç tedavisine başlanır. Kullanılan ilaçlar şunları içerebilir:
Metformin: İnsülin direncini azaltır ve karaciğerin glikoz üretimini engeller.
Sülfonilüreler: Pankreasın daha fazla insülin üretmesini sağlar.
Glitazonlar (TZD'ler): İnsülin duyarlılığını artırır.
DPP-4 inhibitörleri: İnsülin salgılanmasını artırır ve glukagon salgılanmasını azaltır.
GLP-1 reseptör agonistleri: İnsülin salgılanmasını artırır, iştahı azaltır ve kilo kaybına yardımcı olabilir.
SGLT2 inhibitörleri: Böbreklerin glikozu kandan atmasını sağlar.
İnsülin: Pankreas yeterli insülin üretemediğinde kullanılır.
Cerrahi Tedavi (Bariatrik Cerrahi)
Obezite ile birlikte Tip 2 diyabeti olan bazı hastalarda bariatrik cerrahi (mide küçültme ameliyatı) bir seçenek olabilir. Bu ameliyatlar kilo kaybına ve kan şekeri kontrolünün iyileşmesine yardımcı olabilir.
Tip 2 Diyabet Nasıl Önlenir? (Korunma Yolları)
Tip 2 diyabeti önlemek veya geciktirmek için aşağıdaki önlemler alınabilir:
Sağlıklı kiloyu korumak: Obezite ve aşırı kilolu olmak diyabet riskini artırır.
Sağlıklı beslenmek: Düşük glisemik indeksli karbonhidratlar, lifli gıdalar, sağlıklı yağlar ve yeterli protein içeren bir beslenme planı izlemek önemlidir. Şekerli içeceklerden ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak gerekir.
Düzenli egzersiz yapmak: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmak insülin duyarlılığını artırır ve kilo kontrolüne yardımcı olur.
Ailede diyabet öyküsü varsa düzenli olarak kan şekeri kontrolü yaptırmak: Erken teşhis, diyabetin ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.
Stresi yönetmek: Stres kan şekeri seviyelerini yükseltebilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri kullanılabilir.
Yeterli uyumak: Uyku eksikliği insülin direncini artırabilir.